Rodzaje uszkodzenia nerwów obwodowych:
- urazy mechaniczne;
- uszkodzenia o etiologii toksycznej, zatrucia metalami, np. ołów, cukrzyca, chemioterapeutykami;
- uszkodzenia o etiologii niedoborowej B1, niedożywienie, alkoholizm;
- uszkodzenia o etiologii zapalnej: trąd, w przebiegu kolagenoz.
Nazewnictwo: polineuropatia – patomorfologiczne cechy uszkodzenia.
Podział uszkodzeń urazowych nerwów obwodowych według Seddona:
Neuropraksja – nie doszło do uszkodzenia morfologicznego; klinicznie blok przewodzenia; zaburzenie może trwać godziny, dni, tygodnie; dobre rokowanie co do samoistnego powrotu funkcji.
Aksonotmesis – przerwane zostały aksony przy zachowanych osłonkach. Musi tu zajść zwyrodnienie Wallera i procesy odrostu; dobre rokowanie ma reinerwację spontaniczną, ale długi czas trwania.
Neurotmesis – przerwanie typowe dla ran ciętych. Dochodzi do przecięcia osłonek i aksonów. Konieczne jest szycie nerwów. Reinewacja nie wszystkich aksonów, po przejściu procesów zwyrodnieniowych Wallera i odrostu.
Diagnostyka kliniczna to badanie przewodnictwa w nerwie i MRI nerwu.
Kliniczne objawy uszkodzenia nerwu obwodowego:
- porażenie/niedowład – nerwy ruchowe, mieszane;
- obniżenie napięcia mięśni;
- zaniki odnerwionych mięśni już po 3 tygodniach;
- zaburzenie przewodnictwa w nerwie;
- zanik odpowiednich odruchów;
- zaburzenie czucia – nerwy czuciowe, mieszane;
- zaburzenie poto-wydzielnicze – włókna współczulne.
Diagnostyka uszkodzenia nerwów obwodowych:
- wywiad;
- badanie kliniczne;
- ocena siły mięśniowej, testy funkcjonalne dla danego nerwu;
- badanie przewodnictwa, EMG, chronaksymetria, krzywa I/t;
- USG nerwu;
- MRI nerwu.
Fizjoterapia w leczeniu uszkodzonych nerwów obwodowych:
Faza ostra uszkodzenia (10-12 dni)
- ułożenie funkcjonalne – zmniejszenie rozciągnięcia nerwu;
- ciepłolecznictwo (łagodne);
- delikatne masaże;
- promieniowanie laserowe;
Nie traumatyzować nerwu!
Faza zwyrodnieniowo-regeneracyjna (po 12 dniach elektrodiagnostyki)
- ciepłolecznictwo (regeneracja);
- elektrostymulacja odnerwionych mięśni;
- galwanizacja katodowa (regeneracja i zapobiega degeneracji nerwu)/anodowa (przeciwbólowo);
- masaż (zapobieganie degeneracji);
- laseroterapia (stymulacja odrostu);
- pole magnetyczne stymulacja odrostu);
- kinezyterapia (aby mięśnie nie zanikły);
- zabezpieczenie ortopedyczne, zapobiegające rozciągnięciu odnerwionych mięśni.
Odruchy
Odruchem nazywamy reakcję ustroju na bodziec. W badaniu neurologicznym jest to element podstawowej diagnostyki klinicznej. Warunkiem odruchu jest pełen łuk odruchowy.
Odruchy dzielimy na:
- powierzchowne (skórne);
- głębokie (ścięgnowe);
Każdy z odruchów ma swój ośrodek rdzeniowy (lokalizacja komórek alfa). Jest to wykorzystywane w diagnostyce klinicznej.
Podstawowe odruchy:
- mięsień dwugłowy ramienia C5-C6
- mięsień trójgłowy ramienia C6-C7
- brzuszny górny Th8-Th9
- brzuszny środkowy Th10-Th11
- brzuszny dolny Th11-Th12
- kolanowy L2-L3-L4
- skokowy S2-S3
Nerw twarzowy
Jest to nerw ruchowy. Unerwia mięśnie mimiczne.
Specyficzna anatomia – przebiega w kanale kostnym.
Przyczyny uszkodzenia:
- uraz czaszki, złamanie piramidy kości skalistej;
- guzy okolicy ślinianki przyusznej;
- zapalenie ucha środkowego;
- z przechłodzenia (porażenie Bella);
- zabiegi laryngologiczne w pobliżu pnia nerwu.
Diagnostyka – wywiad, badanie kliniczne, przewodnictwo nerwowe, TK głowy.
Objawy kliniczne:
- lekkie pobolewanie w okolicy ucha, drętwienie połowy twarzy;
- niedowład (porażenie mięśni mimicznych);
- upośledzenie produkcji łez, wysychanie rogówki;
- zaburzenie smaku w 2/3 przednich języka (nie zawsze).
Leczenie:
- farmakoterapia – sterydy (aby zmniejszyć obrzęk w kanale kostnym);
- ciepło;
- ostrożnie masować;
- podwiesić kącik, plastrować;
- zabezpieczyć oko przed wysychaniem;
- promieniowanie laserowe (działanie przeciwobrzękowe);
- po 10-13 dniach – elektrodiagnostyka;
- pełna fizjoterapia;
- monitorowanie poprawy.
Uszkodzenie splotu ramiennego
Tworzą korzenie C5-Th1 (nerw przeponowy);
Uszkodzenie splotu typ górny – (C4) C5-C6 (Erba, Duschenne’a)
Uszkodzenie splotu typ dolny – C8-Th1 (Klumpke)
Typ górny – porażeniu ulegają: mięśnie zginacze ramienia, naramienny, dwugłowy, piersiowy większy, mm. odwracacz, mięśnie łopatki.
Ramię jest zrotowane do zewnątrz, zwisa bezwładnie, ręka jest w nawróceniu, zaburzenia troficzne, wzrostowe. Może być zaburzenie czucia na bocznej powierzchni ramienia i przedramienia.
Typ dolny – porażeniu ulegają wszystkie krótkie mięśnie ręki, zginacze palców długie. Może być zespół Kornera. Zawsze zaburzenia czucia po stronie łokciowej ręki i przedramienia.
Etiopatogeneza:
- okołoporodowe;
- uraz lokomocyjny.
Większość uszkodzeń okołoporodowych to Neuropraksja.
Postępowanie z noworodkiem:
- ułożenie funkcjonalne: szyna odwodząca lub „oremus”;
- łagodne ciepło;
Kinezyterapia:
Kontrola po 4 tygodniach, jeżeli cofa się to nadal czekamy + fizjoterapia profesjonalna.
Przy braku poprawy diagnostyka i ewentualnie leczenie operacyjne.
Pamiętajmy o zaburzeniach wzrostowych – są one przyczyną wieloletniej terapii tych dzieci. wodowych